اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) یک اختلال روانی است که با الگوی بیاعتمادی و سوءظن نسبت به دیگران خود را نشان میدهد. افراد مبتلا به PPD همیشه مراقب بوده و بر این باورند که دیگران دائماً در تلاش برای تحقیر، آسیب یا تهدید آنها هستند. راههای زیادی برای کاهش اثرات این بیماری بر روند زندگی و درمان پارانوئید وجود دارد؛ البته تشخیص آن بدون کمک گرفتن از یک روانشناس مشکل خواهد بود. در ادامه علائم اختلال شخصیت پارانوئید و راههای درمان آن را بررسی خواهیم کرد.
اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) چیست؟
پارانوئید (PPD) یک اختلال روانی است که با الگوی طولانیمدت بیاعتمادی و سوءظن نسبت به دیگران بدون دلیل کافی و منطقی برای مشکوک بودن خود را نشان میدهد. افراد مبتلا به PPD اغلب بر این باورند که دیگران سعی در تحقیر، آسیب رساندن یا تهدید آنها دارند و فکر نمیکنند که رفتار و طرز فکر خودشان مشکلساز باشد.
درکل پارانوئید در یک گروه از اختلالات به نام Cluster A یا اختلالات شخصیت غیرعادی قرار میگیرد. افراد مبتلا به این اختلالات تفکر یا رفتار، اخلاق غیرعادی و غیرطبیعی دارند. توجه به این نکته مهم است که افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید هذیان یا توهم را تجربه نمیکنند. در حالی که هذیان یا توهم معمولاً در اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوافکتیو و دورههای شیدایی شدید در اختلال دوقطبی وجود دارد.
سن بروز علائم اختلال شخصیت پارانوئید
افراد مبتلا به اختلال پارانوئید معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع به تجربه علائم یا نشان دادن علائم این بیماری میکنند. همچنین باید اشاره کرد میزان احتمال بروز اختلال پارانوئید (PPD) زنان بیشتر از مردان است. افراد مبتلا به PPD بیشتر احتمال دارد:
- در خانوادههای کمدرآمد زندگی کنند.
- سیاهپوست، بومی آمریکایی یا اسپانیایی باشند.
- بیوه، طلاق گرفته یا جدا شده یا ازدواج نکرده باشند.
علائم و نشانههای اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
همانطور که اشاره شد افراد مبتلا به اختلال پارانوئید (PPD) همیشه مراقب خواهند بود و بر این باورند که دیگران دائماً در تلاش برای تحقیر، آسیب رساندن یا تهدید آنها هستند. این باورها عموماً بیاساس هستند. همچنین عاداتی چون سرزنش و بیاعتمادی در آنها، باعث ایجاد اختلال و کاهش توانایی برای ایجاد روابط نزدیک با دیگران میشود. در واقع افراد مبتلا به PPD زندگی اجتماعی خود را به شدت محدود میکنند. در کل علائم اختلال شخصیت پارانوئید عبارتاند از:
- به تعهد، وفاداری یا قابلاعتماد بودن دیگران شک کرده و باور دارند که دیگران آنها را استثمار یا فریب میدهند.
- مایل نیستند به دیگران اعتماد کرده یا اطلاعات شخصی را فاش کنند؛ زیرا میترسند از اطلاعات علیه آنها استفاده شود.
- کینه به دل میگیرند و دیگران را سخت میبخشند یا اصلاً نمیبخشند.
- بیش از حد حساس هستند و دائم از دیگران انتقاد میکنند.
- بدون دلیل موجه، دائماً شک دارند که همسر یا شریک عاطفی آنها خیانت میکند.
- در روابط خود با دیگران سرد هستند و ممکن است برای جلوگیری از خیانت، کنترلکننده و حسود شوند.
- نقش خود را در مشکلات یا درگیریها نمیبینند و با این باور هستند که همیشه حق با آنها است برای همین به فکر درمان پارانوئید نیستند.
- در آرامش داشتن مشکل دارند.
- رفتارشان خصمانه بوده و اهل لجبازی و مجادله هستند.
توجه به چنین علائمی یکی از بهترین راههای تشخیص اختلال پارانوئید است و باعث میشود برای درمان به موقع آن اقدام کرد.
بیشتر بخوانید: علت اختلال شخصیت نمایشی
چه چیزی باعث بروز علائم اختلال شخصیت پارانوئید میشود؟
دانشمندان علت دقیق بروز اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) را نمیدانند؛ اما احتمالاً ترکیبی از عوامل محیطی و بیولوژیکی را شامل میشود. محققان دریافتهاند که غفلت عاطفی دوران کودکی، غفلت فیزیکی و غفلت از نظارت نقش مهمی در ایجاد PPD در نوجوانی و اوایل بزرگسالی دارد. محققان قبلاً فکر میکردند احتمالاً یک ارتباط ژنتیکی با بروز این بیماری وجود دارد؛ اما مطالعات بیشتر نشان داده است که این ارتباط آنقدر قوی نیست که قبلاً تصور میشد.
راههای تشخیص اختلال پارانوئید
شخصیت در طول رشد کودک و نوجوان به تکامل خود ادامه میدهد. به همین دلیل متخصصان معمولاً فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) را تا قبل از سن 18 سالگی تشخیص نمیدهند. تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید، میتواند دشوار باشد؛ زیرا اکثر افراد مبتلا به این اختلال شخصیت فکر نمیکنند مشکلی در رفتار یا طرز تفکرشان وجود داشته باشد.
هنگامی که آنها به دنبال کمک هستند، اغلب به شرایطی مانند اضطراب یا افسردگی به دلیل مشکلات ایجاد شده توسط پارانوئید مانند طلاق یا روابط ازدسترفته مربوط میشود، نه خود اختلال. هنگامی که یک متخصص سلامت روان، مانند یک روانشناس یا روانپزشک، مشکوک به اختلال شخصیت پارانوئیدی است، اغلب سوالات کلی در مورد تشخیص علائم اختلال شخصیت پارانوئید میپرسند که شامل موارد زیر میشود:
- تاریخچه روابط
- سابقه کار
- تجربه شکست در روابط فردی و گروهی
- و…
بعد از بررسی این موارد تصمیم درستی در مورد بهترین روش درمان پارانوئید برای فرد گرفته خواهد شد.
از بهترین روشهای درمان اختلال شخصیت پارانوئید میتوان به مشاوره فردی و گروهی اشاره کرد که در کلینیک آوینا در کنار متخصصین حرفهای و باتجربه انجام میشود.
آیا سایر اختلالات روانی در بروز علائم اختلال شخصیت پارانوئید اثر دارد؟
تقریباً 75 درصد از افراد مبتلا به پارانوئید (PPD) دارای اختلال شخصیت دیگری هستند. شایعترین اختلالات شخصیتی که همزمان با PPD رخ میدهد عبارتاند از:
- اختلال شخصیت اجتنابی
- اختلال شخصیت مرزی (BPD)
- اختلال شخصیت ضداجتماعی (ASPD)
همچنین باید اشاره کرد که احتمال ابتلا به اختلال مصرف مواد و اختلال هراس در افراد مبتلا به PPD نیز بیشتر است. برای همین باید برای تشخیص اختلال پارانوئید و درمان به موقع آن اقدام کرد.
مدیریت و درمان پارانوئید
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) به ندرت به دنبال درمان هستند. اعضای خانواده، همکاران یا کارفرمایان معمولاً آنها را برای درمان ارجاع میدهند. هنگامی که فرد مبتلا به PPD به دنبال درمان است، رواندرمانی، درمان رفتاری شناختی (CBT) یا رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)برای او انتخاب خواهد شد. درمان پارانوئید بر افزایش مهارتهای مقابلهای عمومی، بهویژه اعتماد و همدلی و همچنین بر بهبود تعاملات اجتماعی، ارتباطات و عزت نفس تمرکز دارد.
از آنجایی که افراد مبتلا به PPD اغلب به دیگران بیاعتماد هستند، برای متخصصان چالشی جدی ایجاد میکنند؛ زیرا اعتماد و ایجاد ارتباط از عوامل مهم رواندرمانی هستند. در نتیجه، بسیاری از افراد مبتلا به PPD ممکن است برنامه درمانی خود را دنبال نکنند و حتی انگیزههای درمانگر را زیر سوال ببرند. متخصصان معمولاً دارویی برای درمان PPD تجویز نمیکنند. با این حال، داروهایی – مانند داروهای ضد اضطراب، ضدافسردگی یا داروهای ضد روانپریشی – ممکن است در صورت شدید بودن علائم فرد یا داشتن یک وضعیت روانی مرتبط مانند اضطراب یا افسردگی، تجویز شوند.
چه اتفاقی میافتد اگر کاری برای درمان پارانوئید انجام نشود؟
کاهش نشانهها و علائم اختلال شخصیت پارانوئید معمولاً به این امر بستگی دارد که آیا فرد مبتلا به PPD مایل به پذیرش اختلال و متعهد به درمان است یا خیر. رواندرمانی گاهی اوقات میتواند پارانویا را کاهش دهد و تأثیر آن را بر عملکرد روزانه محدود کند. در صورت عدم درمان، PPD میتواند در توانایی فرد برای ایجاد و حفظ روابط و همچنین توانایی او برای عملکرد اجتماعی و در موقعیتهای کاری اختلال ایجاد کند. احتمال اینکه افراد مبتلا به PPD زودتر از افراد بدون اختلال شخصیت دست از کار بکشند، بیشتر است. علاوه بر این، PPD در بروز رفتار پرخاشگرانه هم اثر دارد.
سخن پایانی
به یاد داشته باشید که اختلال پارانوئید (PPD) یک مشکل جدی روانی است. مانند سایر اختلالات روانی، به دنبال کمک بودن به محض ظاهر شدن علائم اختلال شخصیت پارانوئید میتواند به کاهش اثرات منفی آن در زندگی فرد کمک کند. متخصصان سلامت روان میتوانند طرحهایی برای درمان پارانوئید ارائه دهند که به مدیریت افکار و رفتار افراد مبتلا به PPD کمک کند.
شاید جالب باشد بدانید که این اختلال فقط بر خود فرد اثر نمیگذارد و اعضای خانواده افراد مبتلا به اختلال پارانوئید اغلب سطح قابلتوجهی از استرس، افسردگی، اندوه و انزوا را تجربه میکنند. مهم است که از سلامت روان خود مراقبت کنید و در صورت مشاهده علائم گفته شده برای تشخیص اختلال پارانوئید با متخصصین کلینیک روانشناسی آوینا در تماس باشید و از روانشناسان خبره این مرکز برای انتخاب بهترین روش درمانی برای حل مشکل کمک بگیرید.
سوالات متداول
آیا راهی برای درمان پارانوئید وجود دارد؟
هیچ داروی خاصی برای درمان این نوع اختلال شخصیت وجود ندارد و هنگامی که فرد مبتلا به PPD به دنبال درمان است، رواندرمانی، درمان رفتاری شناختی یا رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)برای او انتخاب خواهد شد.
مهمترین علائم اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
افراد مبتلا به PPD اغلب بر این باورند که دیگران سعی در تحقیر، آسیب رساندن یا تهدید آنها دارند و فکر نمیکنند که رفتار و طرز فکرشان مشکلساز باشد.
عدمتشخیص اختلال پارانوئید و درمان آن چه پیامدی دارد؟
رواندرمانی میتواند پارانویا را کاهش دهد و تأثیر آن را بر عملکرد روزانه محدود کند. در صورت عدم درمان، میتواند در توانایی فرد برای ایجاد و حفظ روابط و همچنین توانایی او برای عملکرد اجتماعی و در موقعیتهای کاری اختلال ایجاد کند.