مشاوره کودک و نوجوان

آنچه یک روانشناس کودک و نوجوان به بررسی در موردش مشغول است مربوط به 5 حوزه اعم از رشد و پیشرفت، رفتار و عواطف، اجتماعی شدن و … می‌شود. در ادامه این 5 مبحث را به‌ صورت کامل توضیح داده‌ایم.

1. روانشناسی رشد

این بخش از روانشناسی و مشاوره کودک و نوجوان به بررسی سه مدل رشد و اختلالات آن اختصاص دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

• رشد فیزیکی: به تغییرات فیزیکی بدن اشاره دارد که معمولاً در یک توالی نسبتاً پایدار و قابل پیش‌بینی رخ می‌دهند. همچنین شامل کسب مهارت‌های خاصی مانند هماهنگی حرکتی است.
• رشد شناختی یا فکری: به فرآیندهایی اشاره دارد که کودکان برای کسب دانش از آن‌ها استفاده می‌کنند و شامل زبان، فکر، استدلال و تخیل می‌شود.
• رشد اجتماعی و عاطفی: یادگیری ارتباط با دیگران بخشی از رشد اجتماعی کودک است، در حالی ‌که رشد عاطفی شامل احساسات و بیان احساسات است. اعتماد، ترس، اعتمادبه‌نفس، غرور، دوستی و شوخ‌طبعی بخشی از رشد اجتماعی عاطفی فرد است.

روانشناس نوجوانان یا کودکان وظیفه بررسی این روند رشد را بر عهده داشته و مشکلات در این سه حیطه را بررسی خواهد کرد.

2. مبحث نقاط عطف رشد

بررسی نقاط عطف رشد راهی مهم برای مشاوره کودک و نوجوان برای سنجش پیشرفت وی در چندین زمینه کلیدی رشد است تا مشخص کنند که یک کودک معمولی در یک سن خاص چه کاری می‌تواند انجام دهد. دانستن نقاط عطف برای سنین مختلف، به روانشناس کودک و نوجوان کمک می‌کند تا روند طبیعی رشد و مشکلات آن را در کودک و نوجوان را پیگیری کند و شامل موارد زیر می‌شود:

• نقاط عطف شناختی یا ذهنی: به استعداد رشد کودک برای تفکر، یادگیری و حل مشکلات اشاره دارد.
• نقاط عطف اجتماعی و عاطفی: به توانایی کودک در بیان احساسات و پاسخ به تعامل اجتماعی مربوط می‌شود.
• نقاط عطف ارتباط و زبان: شامل رشد مهارت‌های ارتباط کلامی و غیرکلامی کودک می‌شود.

3. مبحث رفتار

همه کودکان و نوجوانان می‌توانند گاهی شیطنت کنند و سرکش با رفتار تکانشی باشند. در چنین مواردی درگیری‌های بین والدین و فرزندان اجتناب‌ناپذیر است؛ زیرا کودکان تا نوجوانی برای اثبات استقلال خود تلاش می‌کنند و هویت خود را توسعه می‌دهند. در واقع این رفتارها بخشی طبیعی از روند رشد است. با این‌ حال، برخی از کودکان رفتارهای چالش‌برانگیز دارند. در واقع مسائل رفتاری شایع‌ترین دلیلی است که والدین از روانشناس کودک و نوجوان کمک می‌گیرند. روانشناسی کودک شامل بررسی تمام ریشه‌های احتمالی مسائل رفتاری، از جمله اختلالات مغزی، ژنتیک، رژیم غذایی، پویایی خانواده و استرس و سپس درمان آن‌ها می‌شود. معمولی‌ترین اختلالات رفتار مخرب که برای آن‌ها باید به روانشناس نوجوانان یا کودک مراجعه کرد عبارت‌اند از:

• اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD)
• اختلال سلوک (CD)
• اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)

4. مبحث احساسات و عواطف

رشد عاطفی شامل یادگیری احساسات و عواطف، درک چگونگی و چرایی آن‌ها و همچنین شناخت احساسات خود و دیگران، سپس ایجاد روش‌های موثر برای مدیریت آن‌ها است. این فرآیند پیچیده از دوران نوزادی شروع می‌شود و تا بزرگ‌سالی ادامه می‌یابد. یادگیری تنظیم احساسات برای برخی از کودکان دشوارتر از سایرین است. این امر ممکن است به دلیل خلق‌وخوی عاطفی خاص آن‌ها باشد.

کودکان دارای واکنش عاطفی خاص نسبت به سایر کودکان سریع‌تر و راحت‌تر مضطرب می‌شوند. یک روانشناس نوجوانان یا کودک ابتدا دلایلی را که کودک در بیان یا تنظیم احساسات خود مشکل دارد را شناسایی می‌کند. سپس آن‌ها راهبردهایی را برای کمک به او در یادگیری پذیرش احساسات و درک پیوندهای بین احساسات و رفتارشان توسعه خواهند داد.

5. مبحث جامعه‌پذیری و اجتماعی شدن

جامعه‌پذیری شامل به دست آوردن ارزش‌ها، دانش و مهارت‌هایی است که کودکان را قادر می‌سازد تا به ‌طور موثر با دیگران ارتباط برقرار کرده و به شیوه‌های مثبت به خانواده، مدرسه و جامعه کمک کنند. یکی از اولین و مهم‌ترین روابطی که کودکان تجربه می‌کنند با والدین یا مراقبان اصلی خود است. کیفیت این رابطه بر رشد اجتماعی بعدی تأثیر بسزایی دارد.

کودکانی که نمی‌توانند به درستی اجتماعی شوند، در ایجاد و حفظ روابط رضایت‌بخش با دیگران مشکل دارند. مشاوره کودک و نوجوان به فرزند شما کمک می‌کند تا یاد بگیرد که چگونه در اقدامات سازنده اجتماعی (مانند کمک به دیگران، مراقبت و …) شرکت کند.